Bu yıl 59.’su yapılan Antalya Altın Portakal Sinema Şenliği tekrar uzun mühlet sinemalarla değil siyasi konuşmalarla gündemde kalacağa benziyor. Çünkü geçtiğimiz hafta düzenlenen ödül merasimi tekrar siyasi rant peşinde koşan sanatkarların arenasına döndü. Bu sanatkarların sinemaları ve isimleri yıllar içinde unutulup gidecek. Lakin mesela Metin Akpınar’ın bir söyleşisinde AK Parti seçmenine yaptığı hakaretleri uzun yıllar unutulmayacak. Oyuncu Metin Akpınar 59. Memleketler arası Altın Portakal Sinema Şenliği kapsamında gerçekleştirilen bir söyleşide yaptığı konuşmada siyaset ve gündeme dair tenkitlerini lisana getirmiş “Bugün Türkiye bilgisiz bir ülkedir. Karşı tarafta yüzde 51 oy var, eğitim düzeyi ilkokul 5…” diyerek Altılı Masaya oy vermeyenlere hakaret etmişti.
En Yeterli Direktör Ödülü’nü almak için sahneye çıkan Emin Alper ise sahnede Boğaziçi Üniversitesi’nde yaşanan olaylara değinerek iktidara meydan okuyup alkış toplamayı tercih etti. Çünkü şenlikteki sinemasıyla değil siyasi telaffuzuyla hafızalarda yer edebileceğini o da çok uygun biliyor.
Festivalde dikkatimizi çeken bir öbür konu ise şuydu: Neredeyse tüm sinemaların başında ve sonunda oyuncusundan, direktörüne ileti verme fırsatı bulanlar mevzuyu Çiğdem Mater-Osman Kavala üzere isimler için özgürlük ve dayanak iletilerine getirdi. Böylelikle alkışları da onlar topladı. Pekala siyasi telaffuzlarıyla öne çıkan bu direktörlerin Ulusal Uzun Metraj Yarışındaki sinemaları nasıldı ki şenlikten sonra bile bu sinemalar üzerine konuşan olmadı? Siyasi telaffuzlar için kopan alkışlar ne yazık ki çekilen sinemalar izlendikten sonra kopmadı. Biz de şenlikte öne çıkan sinemalara hakikat kısa bir seyahat yaptık. Buyrun:
ALPER’İN ÖFKESİ ÖDÜL TOPLUYOR
İlk durağımız şenliğin en çok esen gürleyen ve yeni yükselen pahası Emin Alper’in Kurak Günler sineması. Öncelikle Emin Alper tam manasıyla yeni kuşak sinemanın “Ekrem İmamoğlu”su desek yeridir. İçi boş bir pohpohlamayla kendisinden bir Nuri Bilge Ceylan çıkartmaya çalışanları gördükçe “Taklitler yepyenilerini yaşatır” kelamı aklımıza geliyor. Şenlik takipçilerinin de doğrusu Emin Alper’e karşı abartılı sevgisi ve hayranlığı seçim devri Ekrem İmamoğlu’na gösterilen abartılı sevgiyi andırıyor. O da bunun farkında olarak çıktığı sahnede bir hoş esip gürledi: Lakin biz bu sahneyi daha evvel görmüştük!
Alper, sinemalarıyla son yıllarda Türk sinemasında politik sinema yapma çabalarıyla öne çıkan direktörlerden. Bu tutumuyla muhalifler ortasında yeni bir kurtarıcı figür olarak hissediliyor kendisi. Anlaşılan kendisi de bu ilgiyi karşılıksız bırakmamak ismine senaryoda ‘bayağı olma pahasına’ gündelik hayattan kolay diyalogları yan karakterlerin kelamlarına eklemekte bir beis görmemiş. Sinemada kör gözüne parmak biçimde bilgisiz, homofobik, faşist halkı ‘AKP Kitlesi’ olarak tasvir edecek kadar fütursuz. Linç kültürünü ise Madımak olaylarından etkilenerek canlandırmaya çalıştığını açıklayarak tarihî göndermelere göz kırpıyor.
Kültür Bakanlığı’ndan takviye aldıktan sonra sinemadaki kadın-erkek aşk bağını, gay münasebetle değiştiren direktör Emin Alper, sinema sonrası basın toplantısında da kuir karakterle ilgili sansür uygulayıp uygulamadığı sorusunu ise şöyle cevapladı:
SENARYODA DEĞİŞİKLİK
“Kasabadaki baskıcı atmosferin benim için en kıymetli göstergelerinden birisi homofobiydi. Senaryo devamlı değişen bir şeydir, kıssanın birinci taslağında bir bayan karakteri vardı. Lakin çok fazla tartı veriyordu senaryodan çıkartmaya karar verdim ve tam o sırada da malum ülkede homofobi bir devlet siyaseti haline gelmeye başladı. Böylelikle organik olarak kıssanın içerisine girmiş oldu.”
Filmin öyküsü de esasen özetle şöyle: “Adım adım seçime giden bir kasaba idealist genç bir savcının hem iktidarla uğraşı hem de cinsel taraftan kendini keşfiyle geçen bir kıssa. Obruk metaforuyla duygudaşlarına ‘Ümit’ veren bir finalle noktayı koyuyor.
Hatırlayacağınız üzere Alper’in ‘Kurak Günler’i Cannes’dan eli boş dönmüştü ve hayranlarını bu manada derin hayal kırıklığına uğratmıştı. Hatta ucundan bir yerinden ödül gelir hevesiyle ümit edilen ‘kuir palmiye’ kategorisinde bile ödül verilmedi. Sinemada yeni bir kurtarıcı bulup çıkaracakları güne kadar Alper, durumu sahnelerde gösterilerle yönetim edecek üzere. O vakit sahne senin Alper! İktidara nefret kustukça mükafatın hazır!
Emin Alper Blutv’de yayınlanan “Alef” dizisindeki deneyimiyle polisiye ve aksiyon lisanını geliştirmişe benziyor. Kurak Günler her ne kadar görsel kalite, anlatım lisanı ve sinematografik olarak başarılı bir sinema olsa da ‘muhalif hayranlarının’ abarttığı üzere bir başyapıt değil. Muhalif sinemaseverler her ne kadar Türk Sinemasında Emin Alper’den yeni bir Nuri Bilge Ceylan çıkartmak için yırtınsalar da bu halleriyle direktörün mesleğini olumsuz etkilediklerinin farkında değiller sanırım. Çünkü ‘Kurak Günler’ gereğinden fazla iç siyaset göndermeleriyle memleketler arası alanda gereğince anlaşılmamışa benziyor.
ONUR ÜNLÜ BOMBOŞ!
Bomboş sinemasını yapan direktör Onur Ünlü şenlikten de eli boş döndü. Biz de seyirci olarak Onur Ünlü’yü en son Seyahat olayları için çıktığı sokaklarda öfke nöbetine girmişten hatırlıyoruz. O öfke nöbetinden sonra da bir daha kendine gelemedi. Bir fabrika misali devamlı film-dizi üreten bir isim olarak “Yönetmen Sinemasının İsmail Saymaz’ı” diye tanımlayacağımız Onur Ünlü, Bomboş sinemasında hak ettiğinden fazlasını isteyen bir adamın başına gelenleri absürt güldürü çeşidinde ele almış. Sineması izlerken ister istemez insan şunu soruyor: Onur Ünlü otobiyografik bir çalışma ile kendisini mi anlatmak istemiş? Çünkü o sinemasındaki adam üzere kendisi de hem sinema mesleğinde hem de sanatçı kimliğinde birtakım çevreler tarafından hakketmediği kadar övgülerle öne çıkarılmış biri. Sinemada sizce de hakkettiğinden fazlasını alan bir adam değil mi? Bomboş’u izleyen çıkarsa bu soruyu soracağından eminim. Şenlikte de sinema eleştirmenleri ve müelliflerin ortak kanaati sinemanın bomboş olduğu istikametindeydi. Bunu da not düşelim. Gösterim sonrası basın toplantısında gelen sorulara ise her zamanki üzere hem ukalaca hem de içi boş karşılıklar verdi. Mesela “Neden ‘İtirazım Var2’ sinemasını çekmiyorsunuz?” mihvalde bir soruya “Oyunuzu ona nazaran verin, biz de çekelim” üzere. Toplantıda bir izleyicinin “Film boyunca herkes elinde telefonla oynuyordu” halinde başlayan sorusu ise o basın toplantısında aklımda kalan detaylardan bir diğer cümleydi.
AHLAKSIZLIKTA HUDUT YOK
İlk sineması ‘Sivas’ ile dikkat çeken direktör Kaan Müjdeci, şenliğe 2018’de çektiği lakin her nedense bugüne kadar pazara girmeyen yeni sineması Iguana Tokyo ile katıldı. Sinemanın belli bir öyküsü yok üzere, vakit atlamaları, gerçek ve hayal ortasındaki belirsizlikler ve insanın bilinçaltındaki dileklerini bir ailenin perspektifinden anlatmaya çalışmış direktör. Anladığımız kadarıyla sevgili direktör Iguana Tokyo ile bilinçaltını ve virtüelliği kendisine duvar örerek ahlaksızlıkta hudut tanımama hevesini test etmiş. Yani kısaca bakanlık dayanağı sayesinde vergilerimizle beyaz perdede mastürbasyon yapan bir direktörle karşı karşıyayız. Sinemada Freud ve ‘Oidipus’ kompleksi temasını çağımıza uygun, ‘dahiyane bir yenilik getirerek’, ‘kız çocuğu ve anne’ aşkını işlemiş. Gösterim sonrası basın toplantısında Oidipus’un baba-kız yahut anne-oğlan bağını neden bu türlü işlediğine dair soruya Kaan Müjdeji’nin yanıtı aşağı üst şöyleydi: “Freud öleli çok oldu yaaa, sıkılmadınız mı artık. Ayrıyeten yaşadığımız ülkede her gün aldığımız haberlerle bu türlü bir yenilik yapmak istedim.” Pöff!
FESTİVALDE ÖTEKİNE HÜRMET YOK
Filmler üzerine söylenecek daha çok kelam var. Fakat özetle şunu söyleyebilirim ki şenlik, giderek özgünlük, çoğulculuk, ötekine ömür tanımayan bir yere yanlışsız sürükleniyor. Tek tip sinema, husus, biçim, karakter ve izleyicisiyle ‘Bomboş bir Kuraklığı’ dayatıyor. Anlaşılan şu ki artık şenliklerde kentten taşraya göç eden bir aydının “iki yüzlü”, “ahlaksız” ve “cahil halkla” çatıştığı senaryolar sinema olarak ilgi görmüyor. O vakit geriye ne kalıyor? Bu kısırlıktan tek bir çıkış bahtı kalıyor o da alternatif ‘aşk’ öyküleri. Cinselliği kadın-erkek ikilisinin dışında yaşayan ne kadar sapkın bağlantı tipi varsa onları özendiren ve ‘farkındalık’ yaratan bir kıssaya yönelerek şenlikte “fark” edilmeyi umut eden lakin bu ahlaksızlık tutmayınca da öfkeden sahnede kusan bir kesim var. Meğer asla “Türk sineması” bu değil! Antalya Altın Portakal Sinema Festivali’de gördüğümüz net tablo özetle şu: Yeşilçam köklerinden koparılarak uygunca Türkiye’deki ‘bazı’ kıymetlerden nefret eden minik bir küme şenliği katarsis ayinine çevirmişe benziyor. Nasıl desek? Tam olarak: Sanat mazeret, propaganda şahane.
Yeşilçam tadında Hara
