Efnan Atmaca- Ayşegül Savaş’ın adını ABD eski başkanı Barack Obama’nın 2024’ün ‘en’leri listesinde gördük. Obama, Savaş’ın “The Anthropologists” isimli kitabını listesine alınca hakkında pek çok yazı çıktı. Çabucak belirtmeliyim “The Anthropologists” yalnızca Obama’nın listesinde değil, aynı zamanda başta TIME dergisi olmak üzere pek çok mecranın yılın en iyi 100 kitabı listesinde yer alıyor. New York Times, Guardian, Publisher’s Weekly, Financial Times üzere yayınlar hakkında olumlu yorumlar yaptı. Kitap; idealist genç bir çiftin ülkelerinden uzakta, isimsiz bir kentte kök salmak için verdikleri uğraşı, çabayı mevzu alıyor. Ortak bir kültür oluşturmaya çalışıyorlar birlikte. Otobiyografik izler taşıyor zira 38 yaşındaki Savaş, Türkiye, İngiltere ve Danimarka’da büyüdü. ABD’de okudu, uzun mühlet orada yaşadı. Bugünlerde Letonyalı eşi Maks Ovsjanikov ile Paris’te bir hayat kurdu. Ve küçük bir bebeği var. Gerisini Savaş’tan dinleyelim.
Öncelikle kitaplarınızın Türkçe yayımlanmaması ve Türkiye’nin sizi Obama’nın listesine almasıyla tanıması konusunda ne hissediyorsunuz?
Türkiye’den okurların, gazetecilerin ilgisi natürel beni keyifli etti. Lakin kitaplarımın şimdi Türkçeye çevrilmemiş olmasında bir hatalı yok. Her sene ABD’de 10 binlerce roman yayımlanıyor. Bunların ortasında Türk asıllı pek çok muharrir da var (Mina Seçkin, İnci Artek, Nazlı Kocay, Kenan Orhan…) Türkçeye çevrilen kitapların birden fazla o sene en çok satan yahut en büyük edebi mükafatları kazanan kitaplar. O yüzden yalnızca Türk olduğum için çabucak çevrileceğim üzere bir beklentim hiç olmadı. Bir muharririn yapıtlarının farklı lisanlarda yayımlanması yıllar sürüyor.
Benim için acı olan birçok Türkçe yapıtın İngilizceye çevrilmemiş olması. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın başyapıtları son yıllarda çevrildi; Tezer Özlü birinci sefer iki sene evvel; Oğuz Atay bu sene. Bu da İngilizce edebiyatın hegemonyasının, kendine odaklılığının bir örneği.
Kitaplarınız Türkçeye çevriliyor mu, ne vakit okuyacağız?
İkinci romanım Türkiye’de 2025’te, üçüncüsü ise önümüzdeki yıllarda Iş Kültür’den çıkacak. Bu gelişme Barack Obama’nın listesinden bağımsız, birkaç sene evvel oldu. Lakin her şeyin epeyce yavaş ilerlediği yayın dünyasında bir kitabın çevirisi ve okurlarla buluşması yıllar sürebiliyor.
Hayat öykünüze bakınca pek çok yerde yaşamışsınız. Eşiniz Letonyalı… Kendinizi nereye ilişkin kabul ediyorsunuz? Bir söyleşinizde “The Anthropologists”in otobiyografik öğeler taşıdığını söylemişsiniz. Ve ‘köksüz’ hisseden insanların kendilerine ritüeller bularak yeni bir kültür oluşturduğunu belirtmişsiniz. Nasıl bir kültür bu?
Çocukluğumdan beri kendimi tek bir yere ilişkin olarak hiç düşünmedim. Gönül bağı kurduğum, ilham aldığım coğrafyalar var, mesela Ege. Birlikteyken köklendiğim dostlarım var, yaparken kendimi bulduğum aktiviteler de (özellikle kitap okumak).
Benim üzere aidat hissi ‘çoğul’ olan beşerlerle her vakit daha kolay anlaşmışımdır. Onlarla birlikteyken yeni ritüeller yaratmak öğrenilmiş, ezbere kültürün dışında, kendi seçtiğimiz öğelerle bir kültür yaratmak bana derin bir haz verir. Bununla bir arada ‘köklü’, ülkesinin kültürüne ilişkin, anayurdundan, hatta memleketinden ayrılmamış insanlarda gözlemlediğim bir çeşit ‘güven’ yahut dünyadaki yerini bilme hissine da her vakit imrenmişimdir.
Kitabınızda kozmik bir yabancılaşma hissine odaklanıyorsunuz. Mecburî yahut istekli pek çok göçün yaşandığı günümüzde kimlik inşası konusunda da yeni formüllere ve görüşlere mi gereksinimimiz var?
İlk iki romanımda insanın kimliği katman katman soyulunca elde kalanları irdeledim: Kültürümüz, inançlarımız, kıymet yargımız, cinsiyetimiz, dinimiz… Bütün bunları birer birer elersek ortada ne kalıyor? Son romanımda ise bu modüllerden tekrar bir bütün yapabilme mümkünlüğünü düşündüm. Bu kitap ‘kimlik kaybı’nın olumlu taraflarını inceliyor.
Antropoloji geçmişi de olan biri olarak günümüzü ezber bilgilerle değerlendirmenin yanlış olacağını düşünüyor musunuz?
Bir müellif olarak benim için en kıymetlisi genellemeler dışında düşünmeyi, dünyayı detayları ile görmeyi öğrenmek.
‘İstanbul benim için daima biraz gizemli bir kent oldu’
İstanbul sizin için ne tabir ediyor? Burada yaşasanız kendinizi tekrar yabancı hisseder misiniz?
Ailem İstanbul’a ben ortaokuldayken taşındı. Beş sene İstanbul’da yaşadıktan sonra üniversiteye Amerika’ya gittim. O yüzden İstanbul benim için daima biraz yabancı, biraz gizemli bir kent oldu. Ancak İstanbul’u gereğince yakından tanımamak, kimi eski mahallelerine yabancı olmak, takside yol tanım edememek beni daima biraz mahcup etmiştir! Bu mahcubiyetin ardındaki hissiyat herhalde İstanbul’u sembolik memleketim benimsemem.
Son olarak yeni kitabınız lohusalık üzerineymiş. Nasıl değiştirdi sizi anne olmak?
Hayatımın hiçbir periyodunda bu kadar az vaktim olmamıştı. Ve hayatımın hiçbir periyodunda bu kadar verimli olmamıştım! Anne olunca vakit ile münasebetim temelden değişti.