Dünyanın en büyük SİHA şirketi olan Baykar’ın İtalyan Piaggio Aerospace’i satın alması ses getirirken, bu alım Türk askeri havacılık dalıyla ilgili yeni gelişmeleri de beraberinde getirebilir.
Zira havacılık kesiminde P.180 Avanti iş jetleri ve uçak motorları üretimiyle tanınan Piaggio Aerospace, F-35 savaş jetlerinde kullanılan ‘F135’ kod isimli motorun üretiminde de rol oynayan bir firma. ABD merkezli ‘Pratt&Whitney’ ile 2006 yılında muahede imzalayan Piaggio Aerospace, F-35 savaş jetlerinde kullanılan motorun kıymetli kesimlerinin üretilmesi için hak kazanmıştı.
Bu satın alımla Türkiye dolaylı yoldan da olsa F-35 üretiminde tekrar bir rol sahibi olabilir. Daha evvel F-35 üretiminde ABD, Avustralya, Kanada, Danimarka, İtalya, Hollanda ve Norveç ile birlikte üretici pozisyonunda bulunan Türkiye, Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması sonrası program dışında bırakılmıştı.
140 YILLIK GEÇMİŞ
Dünyanın en büyük silahlı insansız hava aracı (SİHA) şirketi olan Baykar, İtalya’nın 1884 yılında kurulan esaslı havacılık firması Piaggio Aerospace’i satın almak için düzenlenen ihalede en yeterli teklifi veren firma olmuştu. Piaggio, 140 yıllık geçmişiyle İtalya’nın teknoloji altyapısına değerli katkılar sunmasıyla tanınıyor. Baykar’ın bu stratejik adımı Türk havacılık endüstrisinin küresel seviyedeki başarılarına bir yenisini eklerken, bu mutabakatla birlikte Piaggio’nun tarihi kimliği de geleceğe taşınacak.
‘AVRUPA İÇİN DE ÖNEMLİ’
Uzmanlar, bu satın almanın Baykar için olduğu kadar Avrupa için de önemli avantajlar barındırdığı görüşünde. ABD’ye göbekten bağımlı olmanın ceremesini çeken AB ülkeleri için bu atılımın ‘kurtuluş reçetesi’ sayılabileceği belirtiliyor.
İTALYA’DA SES GETİRDİ
Baykar’ın 1884 yılında kurulan havacılık şirketi Piaggio Aerospace’i satın alması İtalya’da da gündem oldu. İtalyan medyası ihaleyi Baykar’ın kazanmasını ‘Piaggio Aerospace Türk oluyor’ duyurdu.
La Repubblica, “Piaggio Aerospace Türk oluyor” başlığı attığı haberinde satın almayı duyururken, haberde üç milletlerarası kümeden gelen teklif ortasından ‘en ikna edici olanın’ seçildiği vurgulandı. Corriere Della Sera gazetesi, Piaggio Aviation çalışanlarının ve alacaklılarının çıkarlarını garanti altına almak için Baykar’ın teklifinin en uygun olduğu belirtilirken, Baykar’ın askeri İHA pazarında merkezi bir oyuncu olmasına dikkat çekildi.
“KONGRE İLE ÇÖZMEK GEREKİR”
Hande Atılgan – Baykar’ın satın aldığı Piaggio Aerospace F-35’in motoruna modül üretmesi sebebiyle Türkiye’nin F-35 alımındaki müzakereleri bir defa daha gündeme geldi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Öğretim Üyesi Murat Aslan, ABD Başkanı Donald Trump’ın göreve gelmesiyle seyri merak edilen F-35 müzakerelerini ve Baykar’ın son satın alımını Milliyet’e kıymetlendirdi.
Rusya’dan alınan S-400 hava savunma sistemleri sebebiyle Türkiye’nin satın aldığı eserleri dahi teslim alamadığı ve ABD’nin elinde tuttuğu jetler için kira ödenmesini dahi beklediği F-35 satışının ABD-Türkiye ortasında siyasi bir bahis olduğuna dikkat çeken Aslan, şöyle devam etti: “F-35’in ABD’den merkezi olarak denetim ediliyor olması, lojistiğinin bilhassa çok değerli olması, uçağın idamesinde zahmetler yaşanması, son devirde Japonya’da ve ABD’de düşen F-35’ler olması üzere nedenlerle kimi tasalar dillendirilmişti. Öte yanda İsrail-İran gerginliğinde her ne kadar F-15’ler ön plana çıkarılmış olsa da İsrail tarafından F-35’lerin kullanılmış olduğuna dair bir kanaat var. Görünmeden yaklaşıp verilmiş bir maksadı uzak uzaklıktan, akıllı mühimmatlarla etkisiz hale getirmek, tesir altına almak konsepti ön plana çıktı ve aktifliği konusunda telaşlar yanında avantajlar olduğu da anlaşıldı. Lakin burada bence kıymetli olan konu şu, tüm savunma sanayii alımları bir siyasi karardır. Münasebetiyle siz bir silah sistemi tedarik ettiğinizde tedariği yapan ülkeyle bir münasebet tesis etmiş olursunuz. Bu nedenle F-35’i aldığınızda ABD ile önümüzdeki süreçte ilgilerin seyrini öncelikle bir ihtimaller dahilinde kıymetlendirmek gerekiyor.
SÖZLEŞME SÜRER
F-35’e Trump’ın Türkiye’ye tekrar dahil edip etmeme konusunda, Kongre ile ortasındaki uyuşmazlıkları çözmesi gerekir. Orada bilhassa İsrail lobisinin, Yunan lobisinin çok aleyhte bir tavır takılması beklenen görünüyor. Bu nedenle F-35 programına Türkiye’nin dahil edilmesi için çok kısa vadede beklentileri yüksek tutmanın çok mantıklı olduğunu düşünmüyorum. Türkiye ile ilgili rastgele bir sıkıntı olduğunda kongre partiler üstü kararlar alıyor. Şu ana kadar lehte karar almadılar.
İsrail açmazı konusunda Netanyahu sonrasına işaret eden Aslan, “Netanyahu hükümeti sonrası İsrail’deki siyasi iktidara odaklanmak gerekiyor. Bu nedenle Trump’ın yalnızca Türkiye’yi, Obama periyodunda haksızlık yapıldı diye F-35 programına dahil etmesini beklemek biraz çok yüzeysel bir okuma olur” derken, S-400 konusunda gelişme olmadığını belirtti ve “Dolayısıyla çok optimist olmamak lazım bence F-35 meselesinde” dedi.
Aslan Baykar’ın aldığı firmanın F-35 projesindeki rolüne ait ise “Şirketin F-35’e kesim üretmesi olağan bir olay. Baykar’ın bu şirketi satın alması da o kontratları sona erdirmez. Nihayetinde şirket hukuksal kişiliktir ve İtalya’ya vergi verdiği için F-35’e yapılan modül tedarikinde olumsuz bir durum olacağını düşünmüyorum. Fakat orada asıl değerli husus bence o şirketin ‘know-how’ının alınmış olması. Yani farklı uçak tiplerinin üretilmesinde büyük bir kapasite kazanacak alışılmış ki” diye konuştu.
‘ABD DÜŞÜNCE DEĞİŞTİRDİ’
Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Bakanlığın 2025 yılı bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda KAAN’ın uçuşunun akabinde ABD’nin F-35 tavrında değişiklik olduğunu belirterek, “6 tane uçağımız var orada. Amerikalılar da bu F-35 konusunda, yapabileceğimizi de görünce biraz kanıları değişti. Onlar artık kendileri de F-35’i verebileceklerini söz ediyorlar” dedi. “Üretim basamağına mı katılacağız tekrar, satın alma mı?” sorusuna ise Güler, “Hem üretim hissemizin tekrar bize verilmesinde ısrar ediyoruz hem de toplam 40 tane de F-35’i almak için isteğimizi bildirdik” dedi.