Dünyanın en büyük hayvanları karbondioksitin atmosferden emilmesi konusunda son derece yetenekli hayvanlardır. Bilhassa çubuklu balinalar ya da ispermeçet balinaları, dünyadaki en büyük canlıları ortasındadır. Devası büyüklükteki hayvanların vücudu muazzam birer karbon deposudur. Bu nedenle de okyanuslardaki varlıkları ekosistemi büyük oranda etkiliyor.
Bu balinalar yalnızca okyanusun derinliklerini değil gezegenin ısısında direkt tesirli. 2010’da yayımlanan bir bilimsel makaleye nazaran beşerler ormanları keserek, ağaçları keresteye döndürerek ya da otlakları yok ederek karasal ekosistemdeki karbon seviyesini direkt etkileyebiliyor fakat açık okyanuslarda ise karbon döngüsü insan tesirinden büsbütün bağımsız şekilleniyor. Bu açıdan balinaların global ısınmanın tesirlerinin azaltılmasındaki rolü epeyce büyük.
BALİNA AVLAMAK EKOSİSTEME TELAFİSİ GÜÇ ZİYANLAR VERİYOR
Balinaların yağından, kemiğinden ve etinden yararlanmak için insanlar yüz yıllardır balina avlıyor. Tarihte birinci ticari balina avcılığının M.Ö. 1000 yılında yapıldığı sanılıyor. O tarihten bu yana da on milyonlarca balina avlandı ve uzmanlar balina nüfusunun yüzde 66 ila yüzde 90 oranında azalmış olabileceğini söylüyor.
Balinalar öldüklerinde okyanus yerine çöküyor ve bedenlerinde depolanan muazzam ölçüdeki karbon da yüzey sularından derin denizlere karışarak yüz yıllar boyunca burada varlığını sürdürüyor.
2010’da yapılan araştırma, endüstriyel balina avcılığı öncesinde yılda 190 bin ila 1,9 milyon ton karbonun balinalar aracılığıyla okyanus tabanına çöktüğünü ortaya koyuyor. Bu her yıl 40 bin ila 410 bin arabanın trafikten men edilmesiyle ulaşılabilecek bir oran. Lakin balina avcılığı nedeniyle bu mümkün olamıyor ve balinalar öldürüldüğünde salınan karbon atmosfere karışıyor.
Araştırmayı yürüten isimlerden Maine Üniversitesi’nden deniz bilimci Andrew Pershing, 20’inci yüzyıl boyunca yapılan balina avcılığı sonucunda 70 milyon ton karbondioksitin atmosfere salındığını söylüyor. Pershing hususla ilgili “Bu büyük bir oran, fakat bir yılda 15 milyon araba bu kadar karbon salıyor. Yalnızca ABD’de 236 milyon araba var.” dedi.
BALİNA DIŞKISI OKYANUSTAKİ FOTOPLANKTONLAR İÇİN GÜÇLÜ BİR GÜBRE
Balinalar yalnızca öldüklerinde ekosisteme yararlı olmuyorlar. Dışkıları da iklim değişikliği açısından kıymetli bir rol oynuyor.
Balinalar okyanusun derinliklerinde besleniyor, dışkılarını çıkarmak için de su yüzeyine dönüyor.
Demir açısından son derece varlıklı olan balina dışkısı, dünyadaki oksijen kaynağının büyük kısmı olan fotoplanktonların gelişimi açısından kusursuz bir ortam sunuyor. Fotoplanktonlar mikroskobik büyüklükte olabilirler, fakat hepsi bir bütün olarak ele alındığında gezegenin atmosferine dayanılmaz bir tesirleri kelam konusu.
Fotoplanktonlar’ın Dünya’da üretilen karbondioksitin yüzde 40’ını emebildikleri düşünülüyor. Bu Amazon ormanlarının emdiği oranın dört katından fazla.
BALİNALARI KORUMAK İÇİN IMF DEVREYE GİRDİ
2019’da Memleketler arası Para Fonu IMF’nin yayımladığı bir rapor, okyanuslarda balina nüfusunu arttırmanın yararlarını ele aldı.
Buna nazaran, bir balinanın ömrü boyunca emdiği karbonun bedeli ekoturizm ve daha güzel balıkçılığın getirdiği katma kıymetle de birleşince, ortalama bir büyük balina 2 milyon doların üzerinde bir paha tabir ediyor.
Bu çalışmanın arkasındaki ekonomistler mevzuyu teoriden pratiğe taşıyarak dünya genelinde karbon salınımına neden olan esas firmaların gelirlerinin bir kısmını balina nüfusunun korunmasına harcamasını öneriyor.
Bu karmaşık bir plan, fakat imkansız değil. Çünkü birebir ekip Afrika ormanlarında fillerin avlanmasına karşı da karbon piyasası temelli benzeri bir proje üzerinde çalışıyor.
Şili’de balinaların bulundukları noktaları akustik olarak tespit eden ve erken ikaz sistemiyle gemiler için alternatif rotalar oluşturan bir sistem de geliştiriliyor.
IMF araştırması balinaları muhafazanın iklim değişikliğiyle uğraş açısından en önemli önceliklerden biri haline gelmesi gerektiğini savunuyor.
Araştırmanın yazarları “Balinalar iklim değişikliğiyle gayrette eşsiz bir pozisyonda bulundukları için 2015’te imzalanan Paris Anlaşması’nı imzalamış olan 190 ülkede muhafaza kapsamına alınmaları gerekiyor” yorumunda bulundu.